علم کنترل، هدایت و پاکسازی ذهن
با عمل به تمارین پرانایاما انسان به مرحله ای از رشد روحی میرسد که قادر می شود غرایز و خواهشهای رنگارنگ نفسانی را کنترل نموده و بر حواس خویش مسلط شود.
جریانات مختلف فکری اعم از غم، شادی، ناملایمات شدید زندگی و تب‌وتاب‌های مختلف هیچ یک نمی‌تواند جسم او را به تلاطم وادارند و آرامش را از او بگیرند چون او متوجه چگونگی اعمال حواس، غرایز و خواهشهای گوناگون نفس می‌گردد و به مرحله‌ای از کشف و خودشناسی و شناخت واقعیت میرسد که با بینش و شناخت درونی و عمیق خود بر همه این خواهش‌ها مسلط گشته و بر آن ها فایق می‌آید .
در این صورت ذهن از کشمکش‌های مختلف بیرونی و درونی پاک و منزه می‌گردد و به یک آرامش و سکون همیشگی دست یافته است و سکوی پرشی آماده می‌باشد برای جهش به سوی تمرکز خارق‌العاده ذهنی و تعالی عمیق و گسترده روحانی و یکی شدن و ارتباط با روح کل هستی.